Çocuklarda Sorumluluk Eğitimi
Okul öncesi eğitim dönemi çocuğun tüm gelişim alanlarının planlı olarak belli bir program dahilinde desteklendiği dönemdir.Yapılan çalışmalar 06 yaş döneminde çocukların öğrenmelerini büyük bir kısmını gerçekleştirdiğini bu yaşların yaşama uyum sağlayacak temel yeteneklerin kazanıldığı ya da temellerinin atıldığı bir dönem olduğunu göstermektedir.
Bu dönemde özellikle bireyin sosyalleşmesi ve diğer insanlarla ilişki kurmaya başlaması ile birlikte belli davranışların erken yıllarda edinilmiş olması önem kazanmaktadır.
Bir birey olmanın ve başkalarıyla ilişkilerini yönetebilme nin sorumluluğunu taşıyabilmesi için çocuğun bu yaşantılarının becerilerinin elverdiği oranda desteklenmesi gerekir çocuklara sorumluluk verilmediğinde ilerleyen yıllarda kendi işlerini başkalarına yaptırdıkları ve bundan hiç rahatsızlık duymadıkları görülmektedir böyle yetiştirilen çocukların yaşamda sık sık kırıklık yaşamaları kendilerine Güven duymamaları olağandır böyle çocuklar bir şeye ulaşma isteğinden yoksun başarı duygusunu yeteri kadar yaşayamayan yaşamda çok fazla amacı olmayan çocuklardır Bu nedenle çocuğa sorumluluk duygularının küçük yaşlardan itibaren kazandırılmaya çalışılması önemlidir.
Çocuklar sorumluluk duygusu ile doğmazlar ,ancak Sorumluluk sahibi olmayı yaşamın ilk yıllarından itibaren öğrenmeye başlarlar . Yetişkinler çocukların temel ihtiyaçlarını zamanında ve yeterli olarak karşılayıp onlara karşı sorumluluklarını düzenli olarak yerine getirerek çocuklarına iyi birer model olurlar . Çocuklarda oyuncakları ile oynarken tıpkı bir yetişkin gibi bu sorumlulukları üstlenip yerine getirmeye çalışırlar ; çocuklara yemek yedirmek altını değiştirmek banyo yaptırmak gibi.
Sorumluluk duygusunun kazandırılmasında anne baba tutumlarının çok önemli bir yeri vardır. Yetişkinler sorumluluk duygusunun zorlamayla oluşturulacağını unutmamalıdır .Bu nedenle sorumluluğun kazandırılmasında aşırı baskıcı ya da umursamaz bir tavır yerine çocuğa model olarak ona hazır olduğu zaman da gerçekleştirebileceği kadar sorumluluk vererek büyük bir sabırla yaklaşmalıdır . Aşırı baskı ve zorlama çocuğu dıştan denetimli bir çocuk haline getirerek kendi iç disiplinine kazanmasını engelleyebilir ve kişiliğinin olumsuz yönde gelişmesine yol açabilir.
Hiçbir konuda kendisine fırsat tanınmayan ,hiçbir konuda seçim fırsatı verilmeyen ,yapabileceği en basit görevler dile yetişkinler tarafından gerçekleştirilen sürekli başkasının yardımına alıştırılmış bir çocuktan tek başına okula gidebilmesi ,ödevlerini kendi kendine yapmasını ,odasını ve eşyalarını yerleştirilmesini ,arkadaşları ile iyi ilişkiler kurabilmesi beklemek ondan başarılması çok güç olan şeyleri istemek olur .
Sorumluluk eğitimi uzun ve sabır isteyen bir süreçtir bu sürecin nitelikli geçmesi çok önemlidir bu süreçte yetişkinler ;
Tam olarak Çocuktan ne istediğini açık bir dille anlatmalı. ÇocuktaÇocukta hiç disiplini geliştirmeyi amaç edilmeli. Aşırı baskıcı ve otoriter den tehdit ve Ceza’dan kaçınmalı. Ödül Ödül yerine teşvik davranışını kullanmalı. Çocuğa Düşüncelerini ifade ederken içten olmalı. Çocuğa güvenmeli. Kararlı bir sevgi sunmalı. Başka çocuklarla kıyaslama yapmamalı. Çocuğu çok fazla eleştirmemelidir.
Ne yapmalı Ne yapmamalı?
- “Düzen kutusu” kullanın. ( Çocuğunuzun etrafta bıraktığı eşyaları ve oyuncakları Bir kutuda biriktirin hafta sonu bunu çocuğunuza verip belirttiğiniz sürede yerleştirmesini isteyin duyduğumuza göre Aliye ailesi her hafta sonu düzen kutusu veriyormuş Ali eşyalarını yerleştirmeden istediklerini yapamıyormuş.)
- Çocuğunuzu etiketlemeyin : Ailesinin Ali sorumluluklarını yerine getirmediği zaman ona tembel dediklerini duyduk “çocuğunuzu etiketlemeyin doğru değil Çünkü o sorumluluklarını yeni öğreniyor “dediğimizde aile davranışları hemen değiştirir.
- Temizlik kuralları koyun : Örneğin Ayşe yeni bir oyuncak ile oynamak için eskisine kaldırmak zorunda kuralların kurallardan biri de bulaşıklarını mutfağa götürmek
- Çocuğunuza aşırı yük yüklemeyin: çocuğunuza yaşına uygun olmayan sorumluluklar yüklediğinizde bir süre sonra yapabileceklerini de yerine getirmemeye başlayacaktır.
- Dağınıklık baş gösterdiği zaman iş listesi kullanın : Ali zaman zaman sorumluluklarını unutuyor ailesi ona yardımcı olmak için iş listelerini yeniden hazırlayıp Aliye veriyorlar.
- Dağınıklık karşısında söylenmeyen ve kızmayın: çocuk odayı dağıttın da size hiç yardımcı olmadığı için ve haksızlığa uğradığını düşünüp kıza bilirsiniz ama unutulmaması gereken söylemenin işlerin yoluna girmesine sağlayamayacağı dış aksine çocuğunuzda size Kızık küsebilir yaptıklarının takdir edilmediği düşünüp yaptıklarını da yapmamaya başlayabilir.
- Çocuğunuzu, davranışlarından ayrı olarak ele alın: çocuğunuzun yerine getirmediği şeyleri onu sevmenize engel olmayacağını bilmeye ihtiyacı vardır . “seni çok seviyorum ama etrafı dağıtmam hiç hoşuma gitmiyor” derken onun davranışlarının sizi rahatsız ettiğini Fakat bunun onu sevmenizi engel olmadığınızı uygulamış olursunuz.
- Mükemmellik beklemeyin: işlerin Sizin yaptığınız mükemmellikte gerçekleşme ihtimali Zayıftır Onun bir çocuk olduğunu ve ancak bu kadarı başarabileceğini unutmayın.
Onu ödüllendirin: “İşlerini bitirdiğinde sokakta arkadaşlarınla oynayabilirsin” dendiğinde Ali havalara uçar.
Sorumlulukla ilgili derin düşünce noktaları
- Sorumluluk kendi görevimi yapmaktır
- Sorumluluk başkalarına ilgi göstermektir.
- Sorumluluk elimden gelenin en iyisini yapmaktır.
- Sorumluluk işin benim payıma düşen kısmını yapmaktır..
- Sorumluluk bulunduğum yerdeki her şeyle ilgilenmektir.
- Sorumluluk başkalarının yardıma ihtiyacı olunca yardım etmektir. Sorumluluk Adil davranmaktır.
3-5 yaş çocuğunun yapabileceği ev sorumlulukları
Oyuncaklarını toplamak .Anne babasına sofra kurmada yardım etmek, bulaşıkları yerleştirmede yardımcı olmak, oynamak için aldığı eşyayı yerine koymak.
Sorumsuz bir çocuk yetiştirmek isteyen anne babalara öğütler
- Onun adına yalan söyleyin.
- Onun davranışları için mazeretler üretin.
- Onun hatalarının bedellerini Siz ödeyin.
- Biraz Siz sorumluluk kararlılık ve söylediklerini yerine getirme konusunda eksiklikler göstererek iyi bir model olun.
- Hatalı olduğunda hatasını reddedin.
- Daha fazla çatışma oluşturmamak için kabul edilemez davranışlarını affedin hoşgörün.
- Yorgun veya bezgin olduğunuz veya uğraşmaya değmez Bulunduğunuz zamanlarda ona Kendi davranışlarının sonuçlarına katlanmak konusunda farklı davranın.
- İyi bir Mazereti varsa yaptıklarının yanına kar kalmasını sağlayın.
- Nasıl olsa sizin yapmanız daha kolay onun evdeki işlerini siz yapın.
” Bu sefer çok ciddiyim” sözünü sıklıkla kullanın.
Sorumlulukla ilgili sözler
“Bir lider her şeyden vazgeçebilir sorumluluk hariç . ” John C Maxwel
“Eğer çocuklarının ayakları üzerinde durmalarını istiyorsan omuzlarına bazı sorumluluklar yükle.” Abigail van Buuren
“İstediğin her şeyi yapmakta özgürsün katlanacaksın şey sadece sonuçlarıdır.” Sheldon Coop
“Herkes kendi evinin önünü süpürse dünya tertemiz olurdu” Johann Wolfgang Von Goethe
“Her birimiz her şey için ve herkese karşı sorumluyuz.”Dostoyevski
“Bir tehlike anında gemiden uzaklaşın Fareler geminin batmasını bir türlü affedemez ler.” Wieslav brudzinski
“İyi yapılan işin ödülü onu İyi yapmış olmaktır.” Ralph waldo emerson
Çatı altı
Bunlar size tanıdık geliyor mu?
Bu benim işim değil kardeşimin yapması gerekiyor.
Bulaşıkları yıka yamam şimdi Ödevimi yapmam gerekiyor belki sonra yaparım.
Neden her şeyi Benim yapmamı bekliyorsunuz bu hiç Adil değil.
Bana ne beni niye ilgilendirir Seninki benim sorunum değil.
Şimdi olmaz sonra.
sorumluluk duygusunu geliştirmek için evde yapabileceğimiz etkinlikler var Biz hepimiz bir aileyiz deyip işe başlayın.
